Επίκαιρα Ιατρικά Θέματα

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Ο προστάτης είναι ένας αδένας που έχει μέγεθος όσο ένα κάστανο και βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ανδρική ουροδόχο κύστη. Περιβάλλει την ουρήθρα, δια μέσου της οποίας αποβάλλονται τα ούρα. Η κύρια λειτουργία του προστάτη είναι να εκκρίνει ένα ειδικό υγρό, το προστατικό υγρό που μαζί με τα σπερματοζωάρια και το υγρό των σπερματοδόχων κύστεων εξέρχεται διαμέσου της ουρήθρας σαν σπέρμα, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής

Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Ο καρκίνος του προστάτη είναι η συχνότερη μη συμπαγής κακοήθεια και η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο μεταξύ των ανδρών στις ΗΠΑ.

Η επίπτωση του καρκίνου του προστάτου αυξήθηκε δραματικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10-15 ετών και είναι τώρα ο συχνότερος καρκίνος στον ανδρικό πληθυσμό στα ανεπτυγμένα κράτη. Η αύξηση αυτή οφείλεται στο συχνό έλεγχο και τη μέτρηση του PSA (Prostate Specific Antigen) στον ορό. Με αυτή την προσέγγιση, ο καρκίνος του προστάτου ανιχνεύεται 5-10 χρόνια νωρίτερα πριν δώσει συμπτώματα και σχεδόν 17 χρόνια πριν προκαλέσει το θάνατο στους πάσχοντες.

Η μέτρηση του PSA στον ορό των ασθενών οδήγησε στην ανίχνευση του καρκίνου του προστάτου σε δυνητικά ιάσιμο στάδιο.

Η μέτρηση του PSA θεωρείται ως ο πλέον αξιόπιστος δείκτης διαθέσιμος από κάθε άλλο καρκίνο.

Αν και η προγνωστική αξία του PSA είναι περιορισμένη, η μέτρηση της αναλογίας του ελεύθερου PSA μας βοήθησε στην ταυτοποίηση ασθενών με επιθετική νόσο. Αλγόριθμοι βασισμένοι στο συνδυασμό του ελεύθερου και του συνολικού PSA καθώς και του όγκου του προστάτου μπορεί να βοηθήσουν στη διαγνωστική προσέγγιση του καρκίνου του προστάτου με τη βοήθεια και άλλων δεικτών.

Δείκτες νευροενδοκρινικής διαφοροποίησης είναι χρήσιμοι για την παρακολούθηση της νόσου μη εξαρτημένης από τα ανδρογόνα και ακόμη διάφοροι οστικοί δείκτες είναι χρήσιμοι σε ασθενείς με μεταστατική νόσο.

 

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ

Τομάτες, λυκοπένη και υπόλοιπα καροτινοειδή

Βρέθηκε ότι η κατανάλωση ντομάτας, λαχανικών και ουσιών που περιέχονται σε αυτές της τροφές παίζουν προστατευτικό ρόλο στο καρκίνο του προστάτου. Ο μηχανισμός προφύλαξης έγκειται στην αντιοξειδωτική προστασία έναντι του DNA και της κυτταρικής καταστροφής. Το οξειδωτικό stress είναι μια ανισοροπία μεταξύ του οξειδωτικού και αντιοξειδωτικού συστήματος. Η μη επανόρθωση της καταστροφής του DNA η οφειλόμενη στο οξειδωτικό stress μπορεί να οδηγήσει σε καρκινογένεση. Μια μελέτη από τον Giovannucci και τους συνεργάτες του αναφέρει ότι η πρόσληψη τοματοπολτού σχετίζεται με μια ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου προστάτου σε ποστοστό 35%.

Βιταμίνη Ε

Είναι ένα αντιοξειδωτικό το οποίο ευθύνεται για μια ελάττωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου προστάτου κατά 40% σε μερικές μελέτες.

Σε επιδημιολογικά και ερευνητικά δεδομένα βρέθηκε ότι η γ-τοκοφερόλη που βρίσκεται σε ορισμένες τροφές μπορεί να προστατεύσει εναντίον του καρκίνου του προστάτου μέσω αντιοξειδωτικών, αποπτωτικών ή αντιφλεγμονοδών μηχανισμών.

Σελίνιο

Το σελίνιο είναι ένα υπόλειμμα διατροφής το οποίο ο άνθρωπος λαμβάνει από τα φυτά, ζώα κλπ. In vitro και σε πειραματικά μοντέλα, υποστηρίζεται ο αντικαρκινικός ρόλος του σελινίου μέσω απόπτωσης, αναστολής του κυτταρικού πολλαπλασιασμού, αντιαγγειογέννεσης και μέσω αντιοξειδωτικών μονοπατιών.

Λαχανικά, Σουλφοραφάνη και Ινδολο-3 Καρβινόλη

Τα μπρόκολα, το κουνουπίδι, τα λαχανάκια Βρυξελών είναι πλούσια σε αντικαρκινογόνα φυτοχημικά (σουλφοραφάνη και ινδολο-3 καρβινόλη). Αμφότερα αυτά τα φυτοχημικά επιτείνουν τα αντιοξειδωτικά ένζυμα (π.χ. γλουταθιόνη S-τρανσφεράση) ώστε να προκαλέσουν οξειδωτική κυτταρική καταστροφή. Η σουλφοραφάνη έχει προ-αποπτωτικές ιδιότητες σε καρκινικές σειρές προστάτου in vitro και in vivo και η ινδολο-3 καρβινόλη έχει αντιμεταστατικές ιδιότητες σε πειραματικά μοντέλα καρκίνου προστάτου.

Ισοφλαβονοειδή και Πολυφαινόλες

Οι πολυφαινόλες οι οποίες ανευρίσκονται σε διάφορους βαθμούς στα περισσότερα φρούτα, λαχανικά, πράσινο τσάι, κόκκινο κρασί, επηρεάζουν την καρκινογένεση μέσω αντιοξειδωτικών και προ-αποπτωτικών μηχανισμών. Σε μια προοπτική τυχαιοποιημένη μελέτη 753 περιπτώσεων έναντι 703 μαρτύρων σε κάθε επιπλέον κατανάλωση ενός ποτηριού κόκκινου κρασιού υπήρχε μια ελάττωση 6% του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου προστάτου. Λίγες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί με κατανάλωση τσαγιού και τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα. Μερικές αναφέρουν αύξηση και άλλες ελάττωση του κινδύνου ή μη συσχέτιση με τον κίνδυνο καρκινογένεσης

Σόγια

Η σόγια είναι πολύ πλούσια σε ισοφλαβονοειδή τα οποία διακόπτουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την αγγειογένεση. Μελέτες έδειξαν ότι τα ισοφλαβονοειδή επηρεάζουν την παραγωγή, το μεταβολισμό και την έκκριση τεστοστερόνης και οιστρογόνων, ορμονών οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εξάπλωση του καρκίνου του προστάτου.

 

Βιταμίνη D

Μελέτες έδειξαν ότι η 1,25 (OH)2,D3 (1,25 βιταμίνη D) η πλέον δραστική βιολογική μορφή της βιταμίνης D, μπορεί να προφυλάξει από τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.

Ακόμη αυτή η δραστική μορφή της βιταμίνης D, δοκιμάστηκε και βρέθηκε να έχει συνεργική δράση με τη χημειοθεραπεία στον ορμονοάντοχο καρκίνο προστάτου.

 

Γάλα και Ασβέστιο

Η υψηλή κατανάλωση γάλακτος και ασβεστίου στην καθημερινή διατροφή μας σχετίζεται με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτου σε αρκετές μελέτες.

 

Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος είναι ένα μέταλλο που προστατεύει και διευκολύνει την επούλωση τραυμάτων. Βρίσκεται στο κόκκινο κρέας, στα θαλασσινά, στα φουντούκια κλπ.

Μερικές εργαστηριακές μελέτες έδειξαν ότι μπορεί να προστατεύσει από τον καρκίνο του προστάτου.

Σε μια μελέτη από το NCI, άνδρες οι οποίοι λάμβαναν περισσότερο από 100mg/ημέρα ή για μακρύ χρονικό διάστημα ψευδάργυρο, είχαν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου προστάτου από αυτούς που δεν έλαβαν.

Κρέας – Λίπη

Ο μηχανισμός με τον οποίο κορεσμένα λιπαρά οξέα ή το κρέας μπορεί να επηρεάσει την καρκινογένεση  δεν είναι γνωστές. Μερικές θεωρίες εμπλέκουν τον αυξητικό παράγοντα Ι της ινσουλίνης του ορμονικού μεταβολισμού και την καταστροφή ελευθέρων ριζών. Ο IGF-I (αυξητικός παράγοντας Ι της ινσουλίνης) σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου προστάτου. Τα ολικά λίπη και το κρέας (συνήθως το κόκκινο) γενικώς ενοχοποιούνται με μέσο ή ανεπτυγμένο κίνδυνο καρκινογένεσης.

Οι ετεροκυκλικές αμίνες προστέθηκαν από τον Εθνικό Οργανισμό Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ ως ουσίες εμπλεκόμενες στην καρκινογένεση. Αυτές βρίσκονται στις ψημένες τροφές στα κάρβουνα (βοδινό, χοιρινό, ψάρι, κοτόπουλο).

 

Ψάρι

Τα αποτελέσματα δυο μεγάλων προοπτικών μελετών και μιας μικρότερης συγκριτικής μελέτης50 έδειξαν προστατευτική δράση της κατανάλωσης ψαριών από τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου προστάτου και θνησιμότητας.

Τα ψάρια περιέχουν την μακριά αλυσίδα των ομέγα-3 λιπαρών οξέων.

Σε πειράματα in vitro και σε πειραματικά μοντέλα xenografts, βρέθηκε ότι τα λιπαρά οξέα ομέγα-3 τα προερχόμενα από τη θάλασσα ή ο λόγος θαλάσσιων ομέγα-3/ομέγα-6 λιπαρών οξέων μπορούν να επηρεάσουν το μονοπάτι της κυκλοξυγενάσης-2 και δυνητικά να επιδράσουν στην ανάπτυξη του καρκίνου του προστάτου.

 

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ - ΥΜΕΛΕΤΕΣ ΠΡΩΙΜΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ

Οι ερευνητές αναφέρουν ότι η ηλικία και τα επίπεδα του PSA είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του προστάτη

Μελέτες από την Ουρολογική Πανεπιστημιακή Κλινική της Brest στην Γαλλία αναφέρουν ότι η δακτυλική εξέταση, οι τιμές του PSA, τα δεδομένα της βιοψίας, και η διαφοροποίηση του όγκου μας βοηθούν για τη σωστή σταδιοποίηση της νόσου αλλά και την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Ερευνητές από το Ιατρικό Κέντρο του Κεντάκυ των ΗΠΑ, βρήκαν ότι υψηλού βαθμού προστατική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία (HGPIN) είναι μια προκαρκινωματώδης παθολογοανατομική οντότητα η οποία οδηγεί σε καρκίνο του προστάτη.

Η απώλεια της αποπτωτικής ενέργειας του TGF-β στον προστάτη όπως είναι ο διαμεμβρανικός υποδοχέας ΙΙ (Τ beta RII), ο αναστολέας του κυτταρικού κύκλου Ρ27(Kip-1), καθώς και ο πρωταγωνιστικός σηματοδοτικός μηχανισμός του TGF-β, ο Smad-4 χαρακτηρίζουν (HGPIN) την προστατική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία.

Πρόσφατα δεδομένα μοριακών αλλαγών τους ρυθμιστές της απόπτωσης οδηγούν τον HGPIN και το ρόλο τους ως μοριακούς δείκτες της νόσου καθώς επίσης και ως θεραπευτικούς στόχους χημειοπροφύλαξης στην πρώιμη διάγνωση καρκίνου του προστάτη65.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ

 

Υπάρχουν αρκετοί, δυνητικά προστατευτικοί, διαιτητικοί παράγοντες που επηρεάζουν στην επίπτωση του καρκίνου του προστάτου όπως οι τομάτες, τα νωπά λαχανικά, τα καροτινοειδή, οι βιταμίνες Ε και D, το σελίνιο, η κατανάλωση ψαριών, τροφές από θαλασσινά που περιέχουν μακρές αλυσίδες των ομέγα-3 λιπαρών οξέων, η σόγια, και οι πολυφαινόλες, ενώ η κατανάλωση πολυακόρεστων λιπών, κόκκινου ή ψημένου στα κάρβουνα κρέατος μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο.

Από τις πολλές τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες δεδομένα υπάρχουν μόνο για τη βιταμίνη Ε, το ασβέστιο, την β-καροτίνη και το σελίνιο (οι οποίες μιλούν για έμμεση ή καθόλου συσχέτιση με την επίπτωση του καρκίνου προστάτου)66.

Η δακτυλική εξέταση από το ορθό, η συχνή μέτρηση του PSA, το διορθικό υπερηχογράφημα, και η διορθική βιοψία προστάτου παραμένουν οι καλύτερες μέθοδοι πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του προστάτου.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Rimm EB, Giovannucci EL, Stampfer MJ, et al: Reproducibility and validity of an expanded self-administered semiquantitative food frequency questionnaire among male health professionals. Am J Epidemiol 135: 1114-1126, 1992.
2. Li LC, Carroll PR, Dahiya R: Epigenetic changes in prostate cancer: implication for diagnosis and treatment. J Natl Cancer Inst 97(2): 103-15, 2005.
3. Mayne ST: Antioxidant nutrients and chronic disease: Use of biomarkers of exposure and oxidative stress status in epidemiologic research. J Nutr 133: 933S-940S, 2003 (suppl 3).
4. Thomas JA: Oxidative stress and oxidant defence, in Shils ME, Olson JA, Shike M, et al (eds): Modern Nutrition in Health and Disease (ed 9). Baltimore, MD, Williams & Wilkins, 1999, pp 751-60.
5. Goode EL, Ulrich CM, Potter JD: Polymorphisms in DNA repair genes and associations with cancer risk. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 11: 1513-1530, 2002.
6. Giovannucci E, Rimm EB, Liu Y, et al: A prospective study of tomato products, lycopene, and prostate cancer risk. J Natl Cancer Inst 94: 391-398, 2002.
7. Etminan M, Takkouche B, Caamano-Isorna F: The role of tomato products and lycopene in the prevention of prostate cancer: A meta-analysis of observational studies. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 13: 340-345, 2004.
8. Lu QY, Hung JC, Heber D, et al: Inverse associations between plasma lycopene and other carotenoids and prostate cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 10: 749-756, 2001.
9. Chan JM, Stampfer MJ, Ma J, et al: Supplemental vitamin E intake and prostate cancer risk in a large cohort of men in the United States. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 8: 893-899, 1999.
10. Singh SV, Srivastava SK, Choi S, et al: Sulforaphane-induced cell death in human prostate cancer cells is initiated by reactive oxygen species. J Biol Chem 280: 19911-19924, 2005.
11. Garikapaty VP, Ashok BT, Chen YG, et al: Anti-carcinogenic and anti-metastatic properties of indole-3-carbinol in prostate cancer. Oncol Rep 13: 89-93, 2005.
12. Giovannucci E, Rimm EB, Liu Y, et al: A prospective study of cruciferous vegetables and prostate cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12: 1403-1409, 2003.
13. Hou Z, Lambert JD, Chin KV, et al: Effects of tea polyphenols on signal transduction pathways related to cancer chemoprevention. Mutat Res 555: 3-19, 2004.
14. Schoonen WM, Salinas CA, Kiemeney LA, et al: Alcohol consumption and risk of prostate cancer in middle-aged men. Int J Cancer 113: 133-140, 2005.
15. Jain MG, Hislop GT, Howe GR, et al: Alcohol and other beverage use and prostate cancer risk among Canadian men. Int J Cancer 78: 707-711, 1998.
16. Giovannucci E: The epidemiology of vitamin D and cancer incidence and mortality: A review (United States). Cancer Causes Control 16: 83-95, 2005.
17. Chan JM, Giovannucci EL: Dairy products, calcium, and vitamin D and risk of prostate cancer. Epidemiol Rev 23: 87-92, 2001.
18. Rodriguez C, McCullough ML, Mondul AM, et al: Calcium, dairy products, and risk of prostate cancer in a prospective cohort of United States men. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12: 597-603, 2003.
19. Liang JY, Liu YY, Zou J, et al: Inhibitory effect of zinc on human prostatic carcinoma cell growth. Prostate 40: 200-207, 1999.
20. Σαμέλης Γ., Ογκολογική Κλινική ΓΝΑ-Ιπποκράτειο
21. Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία
22. Allen NE, Appleby PN, Davey GK, et al: Hormones and diet: Low insulin-like growth factor-I but normal bioavailable androgens in vegan men. Br J Cancer 83: 95-97, 2000.
23. Habito RC, Montalto J, Leslie E, et al: Effects of replacing meat with soybean in the diet on sex hormone concentrations in healthy adult males. Br J Nutr 84: 557-563, 2000.
24. Norrish AE, Ferguson LR, Knize MG, et al: Heterocyclic amine content of cooked meat and risk of prostate cancer. J Natl Cancer Inst 91: 2038-2044, 1999.
25. Gann PH, Hennekens CH, Sacks FM, et al: Prospective study of plasma fatty acids and risk of prostate cancer. J Natl Cancer Inst 86: 281-286, 1994.
26. Ngo TH, Barnard RJ, Cohen P, et al: Effect of isocaloric low-fat diet on human LAPC-4 prostate cancer xenografts in severe combined immunodeficient mice and the insulin-like growth factor axis. Clin Cancer Res 9: 2734-2743, 2003.
27. Pollak MN, Schernhammer ES, Hankinson SE: Insulin-like growth factors and neoplasia. Nat Rev Cancer 4: 505-518, 2004.
28. Chan JM, Stampfer MJ, Ma J, et al: Insulin-like growth factor-I (IGF-I) and IGF binding protein-3 a predictor of advanced-stage prostate cancer. J Natl Cancer Inst 94: 1099-1106, 2002.
29. Godley PA, Campbell MK, Gallagher P, et al: Biomarkers of essential fatty acid consumption and risk of prostatic carcinoma. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 5: 889-895, 1996.
30. Schuurman AG, van den Brandt PA, Dorant et al: Animal products, calcium, and protein and prostate cancer risk in the Netherlands Cohort Study. Br J Cancer 80: 1107-1113, 1999.
31. Terry P, Lichtenstein P, Feychting M, et al: Fatty fish consumption and risk of prostate cancer. Lancet 357: 1764-1766, 2001.
32. Augustsson K, Michaud DS, Rimm EB, et al: A prospective study of intake of fish and marine fatty acids and prostate cancer. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 12: 64-67, 2003.
33. Terry PD, Rohan TE, Wolk A: Intakes of fish and marine fatty acids and the risks of cancers of the breast and prostate and of other hormone-related cancers: A review of the epidemiologic evidence. Am J Clin Nutr 77: 532-543, 2003.
34. Aronson WJ, Glaspy JA, Reddy ST, et al: Modulation of omega-3/omega-6 polyunsaturated ratios with dietary fish oils in men with prostate cancer. Urology 58: 283-288, 2001.
35. Li H, Kantoff PW, Giovannucci E, et al: Manganese superoxide dismutase polymorphism, prediagnostic antioxidant status, and risk of clinical significant prostate cancer. Cancer Res 65: 2498-2504, 2005.
36. Holtl W, Lunglmayr G: Early diagnosis of prostate cancer: the continuing debate on the impact on mortality. Wien Klin Wochenschr 117(13-14): 440-1, 2005.
37. Fournier G, Valeri A, Mangin P, et al: Prostate cancer: Diagnosis and staging. Ann Urol (Paris) 38(5): 207-24, 2004.
38. Zeng L, Kyprianou N: Apoptotic regulators in prostatic intraepithelial neoplasia (PIN): value in prostate cancer detection and prevention. Prostate Cancer Prostatic Dis 8(1): 7-13, 2005.
39. Chan JM, Gann PH, Giovannucci EL: Role of diet in prostate cancer development and progression. Journal of Clinical Oncology 23(32): 8152-60, 2005