ΑΡΧΕΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΑ ΠΡΑΞΗ
Γ.ΠΕΤΡΙΚΚΟΣ
Η ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών, όπως και κάθε άλλη θεραπευτική παρέμβαση στη καθημέρα πράξη , δεν πρέπει να είναι τυχαία. Απαιτεί προβληματισμό και σκέψη και πρέπει να βασίζεται σε κανόνες. Η σωστή διάγνωση, η κατάσταση του ασθενούς, η εντόπιση της λοίμωξης, η βαρύτητά της, το μικροβιακό αίτιο, οι ευαισθησίες του στα αντιβιοτικά, η φαρμακοκινητική και η φαρμακοδυναμική των αντιμικροβιακών ουσιών καθώς και οι παρενέργειες και το κόστος τους, αποτελούν τα κύρια στοιχεία στα οποία πρέπει να στηρίζεται κάθε απόφαση για τη χρήση τους.
Δεν πρέπει κάθε εμπύρετο νόσημα να αντιμετωπίζεται ως λοίμωξη και όπως συμβαίνει συνήθως να θεραπεύεται εμπειρικά πριν τεθεί η διάγνωση και πριν ληφθούν οι απαραίτητες καλλιέργειες από την εστία της λοίμωξης. Ακόμα και αν τεθεί η διάγνωση της λοίμωξης ,η επιλογή του αντιβιοτικού δεν είναι σήμερα μια απλή απόφαση αφού η χρήση των αντιβιοτικών εκτός των άμεσων συνεπειών που μπορεί να έχει στον ασθενή (παρενέργειες) έχει συνδυαστεί με την ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων
Η ανάπτυξη αντοχής παράλληλα με την χρήση των αντιβιοτικών, αρχικά δεν δημιουργούσε ανησυχία, αφού όλο και νεώτερα αντιβιοτικά παρασκευάζονταν και προστίθεντο στη φαρέτρα των ιατρών. όμως οι πηγές νέων αντιβιοτικών φαίνεται ότι στέρεψαν και μετά από 70 χρόνια οι ελπίδες για εξαφάνιση των λοιμώξεων δεν επαληθεύτηκαν. Η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών ως «πανάκειας» για κάθε εμπύρετο νόσημα ή για την «κάλυψη» του αρρώστου από ενδεχόμενο κίνδυνο μικροβιακής λοίμωξης και χωρίς προσπάθεια λογικής αιτιολογικής προσέγγισης του προβλήματος ,αποτελούν τον κυριότερο λόγο του «παράδοξου» που αντιμετωπίζουμε: παρά την αφθονία των αντιβιοτικών (περίπου 300), οι λοιμώξεις να αποτελούν και σήμερα θανάσιμο κίνδυνο σε ευρεία κλίμακα και τό χειρότερο , μικροοργανισμοί που πριν μερικά χρόνια ήσαν ευαίσθητοι ακόμα και στην πενικιλλίνη, όπως οι σταφυλόκοκκοι να παρουσιάζονται σήμερα ανθεκτικοί και στα πιο ειδικά αντιμικροβιακά. Το πρόβλημα της αντοχής όμως δεν σταματά δυστυχώς στους σταφυλόκοκκους. Ιδιαίτερα η χώρα μας κατέχει το θλιβερό προνόμιο να είναι η πρώτη μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών σε ποσοστά αντοχής των Gram αρνητικών μικροοργανισμών (Pseudomonas aeruginosa,Acinetobacter baumanii,Klebsiella pneumonia) σε πληθώρα αντιβιοτικών, ακόμη και των νεωτέρων. Η σημασία του γεγονότος αυτού καθίσταται ακόμα μεγαλύτερη αν σκεφτεί κανείς ότι για μια τουλάχιστο 10ετία δεν πρόκειται να κυκλοφορήσουν νέες αντιμικροβιακές ουσίες δραστικές στους μικροοργανισμούς που έχουν αναπτύξει αντοχή. Πού οφείλονται όμως τα θλιβερά αυτά πρωτεία της Ελλάδας ; Φαίνεται ότι η αύξηση της αντοχής είναι παράλληλη με την αύξηση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών. Μέτρηση της κατανάλωσης αυτής από σχετικά πρόσφατη καταγραφή του ΙΦΕΤ απέδειξε ότι η χώρα μας τουλάχιστον στις κεφαλοσπορίνες έχει 20πλάσια κατανάλωση συγκρινόμενη με πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η συνταγογραφία των αντιβιοτικών στα ελληνικά νοσοκομεία αφορά στο 60-80% των νοσηλευομένων ασθενών, όταν το διεθνώς παραδεκτό όριο είναι μικρότερο του 30%. Δημοσίευμα του Lancet (Goosens H, et al. 2005;365:548-9) φέρει τη χώρα μας πρώτη στην εξωνοσοκομειακή κατανάλωση κεφαλοσπορινών και μακρολιδών, μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, κατά το 2002. Παράλληλα τα δεδομένα του WHONET Greece (http://www.mednet.gr/whonet/) όσο τα δεδομένα και στα Ευρωπαικά δίκτυα EARSS ( European Antimicrobial Resistance Surveillance System) και ESAC (European Surveillance Antibiotic Cosumption) επιβεβαιώνουν τη πρωτιά μας.
Οι κοινές λοιμώξεις που αντιμετωπίζει συχνότερα ο ιατρός και στις οποίες γίνονται τα περισσότερα σφάλματα είναι αυτές του αναπνευστικού και του ουροποιητικού
Οι λόγοι της ΄΄κατάχρησης΄΄ των αντιβιοτικών είναι:
1.Η ριζωμένη πίστη στον Έλληνα άρρωστο ότι tα αντιβιοτικά θεραπεύουν το κρυολόγημα και τη γρίπη (65%),ότι τα αντιβιοτικά «ρίχνουν» τον πυρετό (66%), ότι πρέπει να φυλάμε αντιβιοτικά στο σπίτι για ώρα ανάγκης (72.2%) ότι μπορώ να σταματήσω τα αντιβιοτικά αμέσως μόλις νιώσω καλύτερα (80.5%).
2.Η θεραπεία της ασυμπτωματικής βακτηριουρίας με μόνο κριτήριο την καλλιέργεια ούρων.
3. Η τάση του ιατρού να ΄΄καλύψει΄΄ προληπτικά τον άρρωστο για την περίπτωση που μπορεί να αναπτυχθεί μικροβιακή λοίμωξη και
4. Η εντατική διαφήμιση των φαρμακευτικών εταιρειών.
Εκτός από την ανησυχητική ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών, η χρήση των αντιμικροβιακών είναι συνυφασμένη και με ποικίλες ανεπιθύμητες ενέργειες σε ποσοστό 5-20%..
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εάν οι ιατροί και οι ασθενείς του σήμερα συνεχίσουν την υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών ή την έλλειψη ορθολογισμού στην χρήση τους και συνεχίσουν την διασπορά των πολυανθεκτικών μικροβίων στο νοσοκομειακό περιβάλλον, το πρόβλημα των πανανθεκτικών μικροβίων θα χειροτερεύει συνεχώς και η
«Εποχή του Τέλους των Αντιβιοτικών» θα γίνει ένας πραγματικός Εφιάλτης.
